ฮิวมิค สารปรับปรุงดินทางการเกษตร
นี้คือ “ลีโอนาไดต์” ที่เป็นวัตถุพลอยได้จากเหมืองแม่เมาะ จ.ลำปาง มาเป็นผลิตภัณฑ์ฮิวมิคหลากหลายรูปแบบ เพื่อนำมาใช้เป็นสารปรับปรุงดินในทางเกษตร โดยวันนี้ผมจะพาทุกท่านมาทำความรู้จักกับ ฮิวมิค กันครับ
ภาคเหนือของประเทศไทยมีการผลิตไฟฟ้าโดยใช้พลังงานจากถ่านลิกไนต์ ที่โรงไฟฟ้าแม่เมาะ ของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย หรือ กฟผ. แม่เมาะ จังหวัดลำปาง โดยมีการขุดถ่านลิกไนต์มาใช้เป็นเชื้อเพลิงในการผลิตกระแสไฟฟ้า ซึ่งในกระบวนการนี้จะมี “ลีโอนาร์ไดต์” ชั้นดินปนถ่านหิน ที่เกิดจากการทำปฏิกิริยากับออกซิเจนตามธรรมชาติ หรือปฏิกิริยาออกซิเดชัน (Oxidation Reaction) ซึ่งถือเป็นถ่านคุณภาพต่ำ ไม่สามารถนำมาเป็นเชื้อเพลิงผลิตไฟฟ้าได้ จึงเป็นส่วนที่เหลือทิ้งจากการทำเหมือง ซึ่งปัจจุบันมีปริมาณลีโอนาไดต์ถึง 1,150,000 ตัน ที่ต้องขนไปฝังกลบยังที่ทิ้งดิน
กฟผ. จึงร่วมกับผู้เชี่ยวชาญ และมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ทำการวิจัยลีโอนาไดต์ของเหมืองแม่เมาะ พบว่า มีอายุกว่า 13 ล้านปี และมีปริมาณอินทรีย์วัตถุสำคัญแทรกอยู่ ได้แก่ กรดฮิวมิค กรดฟูลวิค และฮิวมิน ที่เป็นประโยชน์ต่อพืช โดยเฉพาะสารฮิวมิคที่สกัดจากลีโอนาร์ไดต์สามารถนำไปใช้ประโยชน์ทางการเกษตรได้หลากหลาย เนื่องจากมีคุณสมบัติช่วยปรับปรุงโครงสร้างดิน เพิ่มความสามารถในการอุ้มน้ำ การระบายน้ำและถ่ายเทอากาศ เป็นแหล่งอาหารของจุลินทรีย์ดินที่เป็นประโยชน์ เพิ่มความสามารถในการดูดซับธาตุอาหาร ช่วยในการเจริญเติบโตของพืชได้เป็นอย่างดี
กฟผ. จึงได้ต่อยอดและสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับ “ลีโอนาไดต์” ของเหลือทิ้งจากการทำเหมืองถ่านหิน สกัดเป็น “สารฮิวมิคแบบน้ำ” พัฒนาเป็นสารปรับปรุงดิน จำหน่ายให้กับเกษตรกรและผู้ที่สนใจในราคาย่อมเยา นำไปใช้ในการปรับดินที่เสื่อมสภาพให้เหมาะสมต่อการเพาะปลูก
โดย กฟผ. เริ่มจำหน่ายฮิวมิกครั้งแรกในปี 2566 จำนวน 10,000 ลิตร ในขณะนั้นมีผู้ต้องการซื้อจำนวนกว่า 26 ราย คิดเป็นปริมาณความต้องการซื้อกว่า 108,000 ลิตร ซึ่งกระแสตอบรับดีมาก ทำให้ในปี 2567 ได้เพิ่มกำลังการผลิตเป็นปีละ 420,000 ลิตร หากมีปริมาณความต้องการมากขึ้นก็สามารถเพิ่มกำลังผลิตได้มากถึงปีละ 1,200,000 ลิตร
นอกจากนี้ กฟผ. ยังได้นำฮิวมิคมาใช้บำรุงต้นไม้ในพื้นที่ กฟผ.แม่เมาะ อาทิ ทุ่งดอกบัวตอง สวนเฉลิมพระเกียรติ รวมถึงแปลงทดลองสวนเมลอนลุงสิงห์ อีกด้วย
ขณะเดียวกัน กฟผ. ได้ส่งเสริมให้วิสาหกิจชุมชน อ.แม่เมาะ จ.ลำปาง นำลีโอนาร์ไดต์ ผลิตเป็นสารปรับปรุงดิน โดยแต่ละวิสาหกิจจะมีการผสมสารอินทรีย์ที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของลีโอนาไดต์ และนำไปผลิตเป็นสารปรับปรุงดินในรูปแบบเม็ด เพื่อใช้งานเองและจำหน่าย สร้างรายได้ให้กับชุมชน ขับเคลื่อนเศรษฐกิจในพื้นที่แม่เมาะ และช่วยลดการใช้สารเคมีในภาคการเกษตร
ปัจจุบันประเทศไทย มีการนำฮิวมิคมาใช้อย่างแพร่หลายโดยเฉพาะในภาคเกษตรกรรม ดังนั้นการนำฮิวมิคที่เป็นวัตถุพลอยได้ หรือของที่ต้องทิ้งจากการทำเหมืองมาทำให้เกิดประโยชน์สูงสุด นับเป็นการเพิ่มมูลค่าตามหลักเศรษฐกิจหมุนเวียน และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
อีกทั้ง ยังเป็นการช่วยเหลือชุมชนและเกษตรกร ในการเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร ช่วยลดค่าใช้จ่ายด้านต้นทุนการผลิต และยังสร้างรายได้ให้กับชุมชนได้อีกด้วย
